Du lịch Mỹ khéo lắm. Đến chỗ nào bạn cũng được giới thiệu những cái đầu tiên, cái nhất.Charlotteville là thủ phủ có tuyên ngôn độc lập đầu tiên.
Tới Jamestown được kể là nơi người Anh lần đầu đặt chân lên đất Mỹ.
Saint Michaels được bốc thành “nơi người Anh đến lần đầu tại bang Maryland”.
Santa Fe cũng không ngoại lệ vì được quảng cáo “thủ phủ bang lâu đời nhất tại Hoa Kỳ”.

Thành phố có tên đầy đủ là “La Villa Real de la Santa Fé de San Francisco de Asís” – “The Royal Town of the Holy Faith of St. Francis of Assisi” (Tạm dịch: Thành phố Hoàng gia có niềm tin thánh thiêng của thánh Phan Sinh ở Assisi.Vị thánh này thuộc phái tu hành khổ hạnh (khổ tu) thường quen gọi là thánh Phanxicô khó nghèo mà thời còn sống đã tu khổ hạnh trong vùng rừng núi hay sa mạc hoang vu của nước Ý (thuộc miền Assisi)

Santa Fe do người da đỏ Pueblo tạo dụng nên từ những năm 1050 đến 1150, sau triều đại Đinh Tiên Hoàng ở Hoa Lư tới 100 năm. Chỉ có điều Hoa Lư nay đã tàn lụi, trong khi Santa Fe vẫn phát triển dù đã 1000 năm tuổi. Thủ phủ này do người Tây Ban Nha dựng nên từ năm 1598, dù người da đỏ từng chiếm lại vài lần. Đây cũng nơi nước Cộng hòa Texas từng công bố là lãnh thổ của họ. Năm 1846, Hoa Kỳ tuyên chiến với Mexico và với 1700 lính, viên tướng Stephen W. Kearny đã chiếm luôn vùng lãnh thổ rộng lớn phía nam Hoa Kỳ hiện nay.

Santa Fe trở thành thủ phủ của New Mexico vào năm 1912, cách đây gần 100 năm, hiện có 96,9 km2 và 76 ngàn dân. Họ còn tự hào đây là thủ đô cao nhất nước Mỹ vì nằm ở độ cao 2134 met so với mực nước biển. Lạ, cái gì cũng nhất, một phong cách quảng bá về du lịch rất Mỹ. Nhiệt độ khoảng -1.5oC về mùa Đông, đôi lúc có tuyết rơi và 21oC về mùa Hè. Hôm đến đó, nhiệt độ khoảng 38oC, nóng chảy mỡ, nhưng lại khô ráo và dễ chịu về chiều dù nằm giữa sa mạc. Gần Santa Fe có phòng thí nghiệm hạt nhân Los Alamos và nhiều trung tâm nghiên cứu khoa học nên thường xuyên có các hội nghị khoa học quốc tế.

Cả hội rủ nhau ra trung tâm xem biểu diễn ca nhạc da đỏ, mua hàng lưu niệm. Santa Fe cũng lạ lắm. Cánh trẻ bỏ đi về miền đông nước Mỹ vì nơi đó có nhiều cây xanh, giầu có và việc làm. Các cụ về hưu lại đổ về đây. Hai cảnh đối nghịch nhau. Chiều chiều các cụ “tổ hưu” ra đọc thơ, bàn thế sự, bia bọt rồi nhảy nhót trong tiếng nhạc chát chát bùm. Một bà khoảng 80, hai chân như ống sậy, váy đỏ lòe loẹt, nhẩy rất sexy, trong khi bọn trẻ du lịch ngồi xem các cụ biểu diễn.

Để đảm bảo tính riêng biệt của thành phố giữa sa mạc, chính quyền đã duy trì kiểu xây dựng Adobe độc đáo như nhiều thành phố khác như Taos, Las Cruces. Thủ phủ có phong cách kiến trúc Santa Fe, nhất quán từ xây nhà hiện đại đến khôi phục các phố cổ. Nhìn là thấy rõ New Mexico, không thể pha trộn, kiểu nửa tây nửa ta. Khí hậu ôn hòa, kiến trúc riêng, nhiều tranh tượng mang tính nghệ thuật rất cao, khách du lịch đổ về sa mạc đông nghìn nghịt. Cho dù trong quá khứ, có nhà kiến trúc “tầm nhìn…ngắn” đã cười cợt Santa Fe thuộc về loại thành phố “nhà tranh vách đất”.

Như bất kỳ thành phố nào ở New Mexico, Santa Fe có trung tâm, bên cạnh là tòa thị chính (Palace of the Governors) xây từ năm 1610. Kiểu cách và nội thất bên trong vẫn nguyên vẹn có từ cách đây 400 năm. Và đây cũng là tòa thị chính cổ nhất của Hoa Kỳ còn tồn tại cho đến hôm nay (lại một cái nhất). Hiện là bảo tàng của thành phố, một nơi rất đáng xem. Khách sạn 5 sao Lorreto không khác một ngôi nhà của tộc trưởng da đỏ, nhưng trong đó bán nước hoa đắt nghìn đô la đến loại quần áo hay túi giá hàng chục ngàn. Shopping Mall khá nhộn nhịp và khách mua đông như kiến, có lẽ hầu hết là dân du lịch. Trước cửa Tòa Thị chính cổ là những quầy bán đồ lưu niệm của dân da đỏ.

Phố nghệ thuật Canyon

Nước Mỹ có ba nơi bán tranh, tượng nổi tiếng trên thế giới, đó là New York, Los Angeles và Santa Fe đứng hàng thứ 3. Nhiều nhà văn, họa sỹ, điêu khắc đổ về đây vì thị trường văn hóa nghệ thuật pha trộn giữa hiện đại và truyền thống khá nhộn nhịp.

Tới một phố có tên Canyon khá đẹp và êm đềm. Mỗi nhà là một phòng tranh, tượng. Có bức tranh rao bán tới 60.000$. Bức tượng khác đề giá 250.000$. Định mua một tranh nhỏ mỗi chiều một gang tay làm kỷ niệm, thấy cụ trông cửa hàng hét 1500$, Cua chui tụt vào mai.

Trong vườn nhà có những pho tượng sống động, điêu khắc, chắc là đẹp lắm. Của đáng tội, Tổng Cua chẳng hiểu gì về nghệ thuật nên thấy cũng na ná như bên Hà Nội mình. Thấy một ông tượng trần truồng ngồi như đang ị, Luck và Bin thi nhau xem là có phưn rơi ra không. Chỗ khác là những đôi nude, ôm nhau quấn quít, rồi có anh hở cả chim, tính tỷ lệ thì cũng kha khá. Thấy tượng ông Mark Twain, hai con của blogger Cua nhảy vào chụp ảnh cùng. Chứng cứ xem bên cạnh. Hình như cũng có trộm cắp nên các tượng dù rất nặng vẫn thấy xích khóa chân. Đẹp mà hở ra là mất, hoặc cũng bị nhìn trộm.

Chả biết mấy ông nhà văn này viết gì, thôi thì cứ chép cả đường link ra đây cho các bác tham khảo. D.H. Lawrence, Cormac McCarthy, Douglas Adams, Roger Zelazny, Alice Corbin Henderson, Mary Austin, Witter Bynner, Dan Flores, Paul Horgan, Rudolfo Anaya George R. R. Martin, Mitch Cullin, Evan S. Connell, Richard Bradford, John Masters, Jack Schaefer, Susan Gardner, Hampton Sides and Michael McGarrity

Cầu thang Chúa Trời – Stairway from Heaven

Trong nhà thờ Lorreto xây từ năm 1873, có cái cầu thang rất đặc biệt. Người ta kể rằng, khi xây xong nhà thờ, các thầy tu phát hiện không có cầu thang đi lên điện trên cao, có lẽ do thói “ý nghĩ nảy ra từ chân, tới đâu hay tới đó” giống dân VN ta. Thế là họ cuống lên, cầu xin vị thần thợ mộc có tên là St. Joseph trong 9 ngày liền. Tới ngày cuối cùng, bỗng có một người gõ cửa và báo rằng, ông ta có thể giúp dựng cái cầu thang.

Trong vài ngày đã dựng xong cầu thang đặc biệt không có trụ đỡ, chỉ có các bậc nối nhau theo một vòng cuốn đi lên, không thấy bất kỳ cái đinh hay nhựa dính. Và ngài thợ mộc bí hiểm ra đi mà không đòi tiền công. Người ta đồn rằng đây chính là thần thợ mộc S. Joseph được chúa Jesus cử đến giúp nên mới gọi là stairway from heaven – cầu thang đến từ thiên đàng. Đây mới là niềm tự hào nhất của các thợ mộc qua mọi thời đại.

Cầu thang chứa ba bí mật mà không ai lý giải được: thợ mộc ẩn danh, cầu thang không cần giá đỡ, và gỗ cũng bí ẩn luôn vì kiểm tra cả vùng, không ở đâu có loại gỗ này. Người ta bảo, đó là quà tặng của Chúa Jesus vì có 33 bậc, đúng bằng tuổi của ngài.

Để vào xem cái cầu thang của Chúa trời cũng mất 10 cụ Washington và hàng năm có tới 250.000 người thăm trong đó có đoàn nhà Cua thích tò mò. Lẽ ra một người vào xem và ra kể lại thì chắc đỡ tiền. Cầu thang Chúa kiếm 2.5 triệu đô la/năm cho nhà thờ, một sự đầu tư lợi nhuận chưa từng thấy. Bác nào giầu có nên làm một cái trong nhà mình và mời đám blogger tán hươu vượn như Cua đến thăm, đảm bảo sống 1000 năm không hết tiền, cần gì phải tham ô để rồi bị bắt vào tù, khổ thân đời, vợ con phải tiếp tế.

Không ngờ cái xe Hyundai Santa Fe Limited mình lái hàng ngày lại mang tên thủ phủ được UNESCO công nhận là xứ sở của sáng tạo, nền văn hóa giầu truyền thống, đa sắc mầu, và kiến trúc độc đáo bùn trộn rơm Abobe của người da đỏ sống mãi với thời gian.

Santa Fe xứng danh là Holy Faith do Chúa trời ban tặng cho miền đất sa mạc New Mexico.