Sức mạnh tài chính của các chinatownTrước kia, con số chinatown trên đất Mỹ chỉ vào khoảng 17 khu vực lớn, quần cư quanh các đô thị, thành phố nhộn nhịp nhất nước Mỹ. Nhưng từ thập niên 1990, chinatown từ từ tịnh tiến khắp nơi và bây giờ, đi dọc nước Mỹ, nơi nào có giao thương sầm uất, ắt nơi đó có chinatown!

 Ngay giữa thành phố cảng du lịch San Francisco nổi tiếng, chinatown “hùng cứ” hoành tráng ngay khu vực trung tâm, chiếm hết đại lộ Grant và đường Bush. Biểu trưng dễ nhìn thấy nhất là chiếc cổng chạm rồng (hệt như bất kỳ chiếc cổng nào trên đất thủ đô Bắc Kinh), và là món quà vận chuyển công phu từ TQ đến Mỹ năm 1969. Chỉ cần đặt tour 1 ngày đi chinatown, bạn sẽ lạc vào những chợ và hẻm nhỏ ngang dọc hệt như phim lịch sử TQ, những mái ngói đỏ uốn cong, lợp thành nhiều tầng, cột sơn đỏ tươi, tràn ngập chữ Tàu và đèn lồng.

Ở đây người ta mua bán đủ thứ, từ thực phẩm, dược phẩm, vàng bạc đá quý, văn phòng luật sư đến vé du lịch… Nếu không có vài dòng chữ tiếng Anh chú dưới các bảng hiệu, có lẽ du khách sẽ quên mất mình đang sống trên đất Mỹ. Hôm đến chinatown ở San Francisco, chúng tôi đã chứng kiến một đám ma phụ nữ người Hoa, đoàn xe đi đám dài lòng thòng 7 chiếc limousine đen bóng. Họ còn thuê cả một ban nhạc Mỹ da trắng phục vụ, tạo thành một đám rước trang trọng và uy nghi hệt như lễ nghi của VIP. Anh bạn hướng dẫn đã có hơn 20 năm sống trên đất Mỹ thì thầm: “Người Hoa ở chinatown San Francisco giàu lắm. Từ Washington DC, New York đến San Francisco, họ nắm giữ và chi phối một nguồn tài chính không nhỏ”. Chính sức mạnh quần cư, sự đoàn kết trong các hiệp hội và tiềm lực tài chính đã giúp cộng đồng người Hoa chiếm một vị thế đáng ngại trên chính trường Mỹ.

Tại Bảo tàng lịch sử Hoa kiều ở San Francisco, sẽ khó hình dung gần 160 năm trước, tổ tiên gầy dựng các chinatown là những di dân nghèo khổ tìm đến Mỹ như tìm đến một vùng đất mới để hy vọng đổi đời. Họ là nguồn nhân công giá rẻ cung ứng cho cả công trường Mỹ đang phát triển, từ phu đãi vàng, phu đường sắt, phu hầm mỏ… Còn bây giờ sau nhiều thế hệ, họ là những ông chủ lớn nắm giữ đến 70% nguồn thu dịch vụ, thương mại tại các thành phố lớn. Người Mỹ gốc Hoa chiếm gần một nửa cư dân của San Francisco, và chinatown cổ xưa trên đại lộ Grant trở nên chật chội. Một chinatown mới đã mọc lên trong khu vực sầm uất và nhộn nhịp nhất của vịnh biển.

Có dịp du lịch Mỹ, bạn đừng ngạc nhiên khi người Hoa nắm giữ gần 80% nguồn thu kinh doanh lữ hành ở Mỹ. Bằng chính sách giá rẻ, từ tour giá rẻ, giá cho thuê xe thấp nhất, giá dịch vụ ăn, nghỉ tốt nhất, khách sạn giá rẻ nhất, các văn phòng du lịch Hoa kiều phát triển rộng khắp, phục vụ cả người bản địa.

Vì vậy, đừng ngạc nhiên khi thấy toàn bộ xe vận chuyển tour, tài xế đều là người Hoa, trên đất Mỹ ăn cơm Tàu rẻ hơn cơm Việt, tìm guide Hoa dễ hơn tìm guide Việt. Tuy nhiên, cũng chính sự phát triển mạnh mẽ hoạt động kinh doanh, du lịch theo chính sách giá rẻ đang khiến cộng đồng doanh nhân Hoa kiều ở Mỹ thiếu trầm trọng nguồn lao động giá rẻ. Thuê một lao động ở Mỹ theo mức sống Mỹ chắc chắn không thể bán được giá rẻ. Từ đây, dẫn đến một bước ngoặt mới: đó là làn sóng nhập cư ồ ạt (đa phần là nhập cư lậu) nguồn lao động giá rẻ từ TQ sang Mỹ theo các tổ chức, đường dây mafia.

Hiện nay, rất nhiều tài xế người Hoa chở khách tour không nói được một câu tiếng Anh ngoài những từ cơ bản, họ đến từ Liêu Đông, Quảng Tây, các tỉnh miền núi TQ. Mãi đến năm 2001, khi sự kiện 58 người TQ nhập cư lậu chết ngạt tại Anh trong một container trên đường vận chuyển, người Mỹ mới giật mình hiểu ra đường dây nhập cư lậu từ TQ vào Mỹ, Anh, Canada là từ đường xuất khẩu “người sống” qua container! Và đội ngũ này đang góp phần gia tăng sự giàu có, cũng như sự chật chội, luộm thuộm của các chinatown ở Mỹ.

Bản sắc riêng giữa thủ đô Hợp chủng quốc

Có một đặc điểm chung giữa các chinatown ở Mỹ: phố Tàu bao giờ cũng nằm ở những vị trí trung tâm sầm uất nhất các TP Mỹ, cung cấp nhiều dịch vụ, hàng hóa giá rẻ nhất và cũng chật chội nhất. Chinatown New York là khu phố Tàu lớn nhất nước Mỹ, nằm cách các trung tâm thương mại không xa, vẫn còn giữ nguyên một bức tượng Khổng Tử lớn.

Ngay thủ đô Washington DC, chinatown hoành tráng chễm chệ ngay phía sau lưng Tòa nhà Quốc Hội! Còn tại Philadelphia, TP cổ xưa nhất nước Mỹ – nơi gióng lên tiếng chuông độc lập đầu tiên của Hợp chủng quốc, phố Tàu chiếm ngay khu trung tâm… Song điều khiến các nhà nghiên cứu nhân văn thán phục nhất chính là sức mạnh gìn giữ tập quán truyền thống, bản sắc riêng của các chinatown. Năm 2001, khi bộ phim Ngọa hổ tàng long giành được 4 giải Oscar tại Mỹ, hơn 200 Hoa kiều ở Los Angeles trong trang phục truyền thống trang trọng chờ đợi suốt 2 giờ liền để gặp mặt đạo diễn Lý An.

Họ xem sự vinh quang của bất kỳ người TQ nào, dù là Trung Hoa lục địa hay Đài Loan, Hồng Công cũng đều là niềm tự hào của mọi người Mỹ gốc Hoa. Bởi thế, Tết Nguyên Đán với các lễ hội đường phố tầm tiểu bang, các hoạt động vui chơi rộn rã, pháo nổ giòn giã được người Hoa đều đặn góp tiền tổ chức hàng năm.

Cuộc thi Miss Chinatown USA hàng năm được tổ chức như một lễ hội quen thuộc trên đất Mỹ. Còn tại các nhà hàng, bạn có thể tìm thấy không thiếu một món ăn truyền thống nào vào ngày Tết theo tập tục Hoa. Hội nhập mà không bị đồng hóa chính là bản sắc riêng của các chinatown. Tại một nhà hàng Hoa chuyên bán món Dim Sum ở chinatown San Francisco, du khách quốc tế kêu bia Mỹ, Heineken hay San Miguel… đều bị từ chối.

Đơn giản là vì nhiều thập niên qua, dù sống trên đất Mỹ, họ chỉ bán đúng một loại bia Stingtao của TQ! Vậy mà thực khách vẫn phải chịu và vẫn tìm đến xếp hàng để thưởng thức. Những ngày ở Washington DC, New York và San Francisco, tôi đã thấy rất nhiều người Mỹ, người Mễ cầm đũa thành thạo trong các nhà hàng chinatown.

Ẩm thực Hoa truyền thống đan xen ẩm thực Hoa kiểu Mỹ có phần lấn sân nền văn hóa ẩm thực đơn điệu của người Mỹ. Bởi thế, bình quân mỗi chinatown ở các TP lớn có không dưới 200 nhà hàng Hoa, bán cả món Việt, món Thái, món Malaysia, và cả phở VN! Vậy mà nhà hàng nào cũng sống được, cũng đông khách. Từ nhà hàng, mua bán nhỏ, kinh doanh tour lữ hành, giờ nhiều ông chủ chinatown đã chuyển sang kinh doanh khách sạn, khu giải trí và rất nhiều casino. Đừng ngạc nhiên nếu biết không ít casino hotel resort “vĩ đại” ở Las Vegas đều có bóng dáng những ông chủ người Mỹ gốc Hoa. Và họ đoàn kết đến mức chỉ đưa khách tour đến những khách sạn, nhà hàng nào của đồng hương! Bởi thế, nếu đi du lịch châu Âu, Mỹ, bạn sẽ thấy tiếng Anh chưa phải là ngôn ngữ “độc quyền”.

Chỉ cần biết tiếng Hoa và lõm bõm tiếng Anh đủ xài, đi đến đâu bạn cũng được tiếp đón và giúp đỡ. Chinatown có mặt ở cả thế giới, và những cộng đồng Hoa sống lưu vong này đang góp phần không nhỏ trong bức tranh đa dạng sắc màu văn hóa của mọi quốc gia.

Chợ Tàu New York

Được hình thành từ năm 1880, khu Chinatown nằm ở phía Đông Nam đảo Mahattan (TP. New York) hiện là nơi tập trung đông người Hoa nhất nước Mỹ với tổng dân số ước khoảng 150.000 người. TP. New York, nằm bên bờ Đại Tây Dương với tượng Nữ thần Tự do nổi tiếng, đã trở thành “điểm đến” đầy hấp dẫn trong suy nghĩ của nhiều thế hệ người Hoa nhập cư. 

Phố Tàu ở Manhattan, nằm ở phía nam Manhattan. Phố Tàu ở đây chỉ rộng hai dặm vuông, giáp với các con đường Kenmore và Delancey về phía bắc, phía nam là đường East và Worth, đường Allen ở phía đông và Broadway phía tây. Có khoảng 150.000 người Hoa sinh sống tại đây, trong đó nhiều người là con cháu của những người Hoa đến lập nghiệp tại New York từ giữa thế kỷ XVIII. Những năm gần đây còn có những cộng đồng khác mới đến như người Việt…

Phố Tàu đông đúc ngày nay vẫn tiếp tục phát triển dù đã có những khu phố người Hoa mới mọc lên ở vùng ngoại ô, ở Queens. Phố tàu không những chỉ là nơi tập trung nhiều người Hoa ở New York nhất mà còn là điểm du lịch hấp dẫn với hàng trăm nhà hàng, chợ và cửa hàng trên các con đường đông người. Nhiều tiệm ăn của người Việt gốc Hoa nằm trên đường Baxter giữa đường Canal và Bayard như tiệm New Pasteur, Nha Trang, Thái Sơn….