Trong tổng số hơn 1,2 triệu nguời Việt dang sinh sống rãi rác trên toàn nứớc Mỹ, thành phố San Jose vùng Bắc Cali xếp hàng thứ nhì sau thành phố Los Angeles về mật độ dân Việt, với tổng số lên đến trên 150 ngàn người. Cộng đồng ngừời Việt ở đây sống tập trung, hình thành những khu thương mại sầm uất. Nhiều siêu thị, thương xá mọc lên mỗi năm khá nguy nga và ảnh hưởng không ít đến nền kinh tế địa phương. Người Việt gốc Mỹ ngày càng ăn nên làm ra, tham gia vào mọi lĩnh vực kinh doanh cũng như vãn hóa, chính trị.

SanJose được mệnh danh là thành phố nơi “Thung lũng hoa vàng”, hay còn gọi là “Thung lũng điện tử”, cả hai cái tên – một lãng mạn, một khô cứng – này đều miêu tả khá chính xác về thành phố vừa sôi động vừa hiền hòa này. Gọi là thung lũng hoa vàng vì mỗi năm vào mùa xuân, những bông hoa cỏ dại mọc cao ngang ngực tự nhiên trỗi dậy, nở hoa tưng bừng như trải một tấm thảm vàng rực rỡ bao bọc xung quanh thành phố. Gọi là thung lũng điện tử cũng đúng, vì San Jose là thành phố tập trung tất cả những công ty Hi-Tech nổi tiếng về điện tử trên thế giới như Yahoo, E-bay, Sun Microsystem, Nasa. Tưởng rằng với một hoàn cảnh sống như vậy, hẳn người dân San Jose toàn là những người vội vã, tất bật trong khung cảnh khoa học kỹ thuật tiên tiến. Thế nhưng, tôi không khỏi ngẩn ngở khi phát hiện những cảnh sinh hoạt thật dân dã và bình dị, thậm chí có ít nhiều thơ mộng, ấy là sinh hoạt của chợ trời.

Một góc chợ trời Berryessa

Chợ Việt trong lòng Cali

Có rất nhiều người Việt tham gia kinh doanh buôn bán tại đây, nên cũng có nhiều khách hàng người Việt, kéo theo những công dân “ham rẻ” khác như người Mễ tây cơ, người Hoa, người Phi, người Campuchia… Kinh nghiệm đầu tiên khi đi chợ trời là bạn phải có một chiếc cart – loại giỏ bằng kim loại có bánh xe để kéo đi được như vali. Nếu không, bạn sẽ lâm vào cảnh lê gót với hai tay mỏi nhừ vì… thấy gì cũng mua. Thật không thể không mua, bởi cái gì cũng rẻ, theo tiêu chí “chợ trời”.

Điểm nổi bật nhất ở chợ trời là những gian hàng nông sản. Cơ man nào là rau, củ quả khoe đủ sắc màu, tươi non mơn mởn. Tại gian hàng của chủ người Việt, bạn sẽ dễ dàng tìm thấy rau mồng tõi, rau đay, rau muống, bí, bầu… Trong chợ trời bạn có thể gặp những người Việt lớn tuổi, bán hàng rẻ như cho, thấy người Việt Nam là mừng rỡ hỏi han. Thường thì đây là những loại rau quả họ tự trồng như một cách để nhớ quê hương, và ngồi bán chợ trời cũng chỉ để có cơ hội gặp đồng hương.

Thỉnh thoảng có người bán một bó vài cây mía dài thườn thượt, món mía ở Việt Nam rất đỗi bình thường thì ở đây quý như vàng. Mua một cây giá 2 đô la Mỹ, mang về chặt ra rồi tước vỏ, chặt khúc nữa, công phu bỏ vào mấy giờ đồng hồ. Nếu tính theo tiền lương người bản xứ thì cây mía này đến khi ăn được giá thành lên đến cả trăm đô rồi. Ở đây không có cảnh bán tôm cá còn tươi xanh, giãy đành đạch như chợ tại Việt Nam. Cũng có tôm, có cá, nhưng tôm cá bày trong thùng đá lạnh lẽo, giá rẻ hơn trong siêu thị. Ngoài nông sản rau quả ra thì người Việt ở đây còn kinh doanh những thứ khác, nhiều nhất là băng đĩa phim, nhạc. có thể tìm thấy những phim mới nhất ở Sài Gòn như “Tuyết nhiệt ðới”, “Chuông reo là bắn”… có lẽ là bãng đĩa in sang lậu vì giá quá rẻ.

Đa dạng văn hóa

Ngoài các gian hàng buôn bán đồ chơi, giày dép, quần áo được nhập từ Việt Nam, Trung Quốc không có gì lạ thì tôi rất ngạc nhiên với những gian hàng “thập cẩm” vì tôi không hiểu họ bán gì, và ai là người mua. Gọi là gian hàng cũng hơi quá đáng. Chỉ là một mảnh nilon được trải trên nền ðất, chủ hàng cũng ngồi bệt bên cạnh, lơ đãng đọc báo hay nhồm nhoàm nhai ổ bánh mì. Trước mặt bày lỉnh kỉnh một bộ nồi mất nắp, có khi một cái radio cũ mèm long mất nút vặn, một cái phone “cục gạch” to ðùng, vài con búp bê gãy tay chân, vài món nữ trang đựng trong chiếc hộp cũ kỹ… Thế mà đừng coi thường bạn nhé, chuyên gia về nội trợ Martha Steward nổi tiếng của Mỹ cho rằng đây là nơi bạn có thể lùng được những món đồ giá hời. Những nhà sưu tập có khi tìm được món đồ cổ vô giá ở đây… Còn gian hàng của người Mễ tây cơ thì ngập tràn những chiếc lá xương rồng với gai tua tủa. Lá còn gai sẽ rẻ tiền hơn loại lá đã được gọt lớp vỏ xanh dày bên ngoài, để lộ phần thịt bên trong xanh nõn, trông giòn rụm. Cô bán hàng người Mễ cho biết xương rồng có thể chế biến nhiều món như trộn xà lách, xào, làm nhân các loại bánh truyền thống, hoặc đơn giản là chấm muối ớt như món quà vặt.

Chợ nhóm từ 6 giờ sáng, đến 12 giờ đã gần tàn. Mua vé vào cửa với giá 25 xu Mỹ, được đóng dấu vào tay để phòng khi bạn đi ra khỏi khu chợ thì đi vào không cần mua vé nữa. Tôi thấy có khi nào tôi phải đi ra nửa chừng đâu, mấy tiếng đồng hồ đi loanh quanh trôi qua như nháy mắt. Chợ trời thật muôn màu muôn vẻ với bao nhiêu điều thú vị, những tưởng như vô cùng giản dị quê mùa thì lại trở thành rất cuốn hút đối với tôi ở giữa lòng xứ văn minh này. Ra về trong tiếng nhạc phong cầm réo rắt của một nhạc công người Mễ, tôi dặn lòng phải cố mang biếu cho hết mớ rau cải trái cây vừa mua để tuần sau còn… có cớ lại đi chợ trời.